Ocena mikrobiologiczna kaÅ‚u polega na poszukiwaniu bakterii chorobotwórczych, wirusów, pasożytów i ich jaj. W przypadku obecÂnoÅ›ci bakterii chorobotwórczych w kale, czÄ™sto wykonywane jest takÂże oznaczenie ich wrażliwoÅ›ci na leki, tzw. antybiogram.
Badanie kaÅ‚u chemiczne pozwala wykryć obecność barwników krwi (tzw. „krew utajonÄ…”) oraz nadmierne wydalanie różnych substancji, np. tÅ‚uszczów, cukrów, kwasu mlekowego i in.
Ocena mikroskopowa. Wykrycie znaczniejszych iloÅ›ci tÅ‚uszczów, kulek skrobi i włókien miÄ™snych może Å›wiadczyć o niesprawnym traÂwieniu i wchÅ‚anianiu pokarmów.
Istotną informacją jest także ocena kwasoty kału.
Badanie krwi
Wynik morfologicznego badania krwi pozwali wykryć nieÂdokrwistość, zwiÄ™kszonÄ… liczbÄ™ biaÅ‚ych ciaÅ‚ek oraz granulocytów kwasochÅ‚onnych. Pomocne sÄ… także badania oceniajÄ…ce stężenie biaÂÅ‚ek, cukru i cholesterolu we krwi. W ocenie chorób wÄ…troby niezbÄ™dne sÄ… dane dotyczÄ…ce stężenia barwników żółciowych we krwi (bilirubiny) oraz aktywnoÅ›ci enzymów wytwarzanych przez komórki wÄ…trobowe (aktywnoÅ›ci transaminaz).
Próby czynnościowe
Próby oceniajÄ…ce sprawność trawienia i wchÅ‚aniania. Zasada ich polega na podaniu doustnym skÅ‚adników, których nastÄ™pnie „poÂszukuje” siÄ™ we krwi. Umożliwia to ocenÄ™ sprawnoÅ›ci ich trawienia (w tym przypadku oznacza siÄ™ substancje z nich powstajÄ…ce) bÄ…dź wchÅ‚aniania. Najczęściej stosowanÄ… próbÄ… tego typu jest tzw. test z d-ksylozÄ…, cukrem prawie nie wykorzystywanym przez tkanki organizmu.
Test wodorowy jest to ocena czynnoÅ›ciowa trawienia wÄ™glowodaÂnów. Po posiÅ‚ku zawierajÄ…cym laktozÄ™ (cukier mlekowy) analizuje siÄ™ wydzielanie wodoru z powietrzem wydychanym.
Zgłębnikowanie żołądka. Badanie to wykonuje siÄ™ zarówno w ceÂlach rozpoznawczych (zob. niżej test Kaya), jak i leczniczych (pÅ‚ukaÂnie żołądka w zatruciach, odsysanie zalegajÄ…cej treÅ›ci w żołądku w przypadkach niedrożnoÅ›ci jelit, żywienie dożołądkowe wczeÅ›niaków i dzieci z zaburzeniami poÅ‚ykania). Badanie w celach rozpoznawczych wykonuje siÄ™ na czczo, najczęściej na leżąco na lewym boku. Badanie to polega na wprowadzeniu gumowego zgłębnika dożołądkowego lub cewnika polietylenowego przez usta lub nos na głębokość zależnÄ… od wieku dziecka (odlegÅ‚ość miÄ™dzy nasadÄ… nosa, a wyrostkiem mieczykowatym mostka + 10 cm). U maÅ‚ych dzieci cewnik może być wzmocnioÂny nakÅ‚adkÄ… zapobiegajÄ…cÄ… przed jego przegryzieniem. Badanie to wyÂkonuje siÄ™ zazwyczaj bez znieczulenia. MaÅ‚ym dzieciom przed zabieÂgiem podawane mogÄ… być leki uspokajajÄ…ce i przeciwwymiotne.
Test Kaya. Zgłębnikowanie żołądka (zob. wyżej) pozwalające na ocenę wydzielania soku żołądkowego. Badanie przeprowadza się na czczo (kwasota spoczynkowa — BAO) oraz po maksymalnym pobudzeniu sekrecji pentagastryną (kwasota maksymalna -MAO).
Badanie treÅ›ci dwunastniczej. Sonda dwunastnicza polega na wprowadzeniu cewnika przez usta lub nozdrza do żołądka, a naÂstÄ™pnie na uÅ‚ożeniu badanego na prawym boku. Cewnik po pewnym czasie przedostaje siÄ™ do dwunastnicy (treść wypÅ‚ywajÄ…ca wykazuje zmianÄ™ kwasoty na zasadowÄ…). Niekiedy pomocne w badaniu jest konÂtrolowanie poÅ‚ożenia cewnika na ekranie rentgenowskim.
Badanie treÅ›ci dwunastnicy ma na celu: 1) ocenÄ™ czynnoÅ›ci trzustki (w treÅ›ci dwunastniczej oznaczyć można aktywność enzymów trzustkoÂwych – amylazy, lipazy, trypsyny oraz ilość wydalanych przez trzustÂkÄ™ wÄ™glanów), 2) stwierdzenie ewentualnych zmian zapalnych w droÂgach żółciowych (obecność ropy i bakterii), 3) poszukiwanie żywych pasożytów (trofozoitów) lamblii.
Test pankreatozymino-sekretynowy polega na ocenie wydzielaÂnia trzustki (za pomocÄ… sondy dwunastniczej) na czczo (w spoczynku) i po maksymalnym pobudzeniu wydzieliny, co uzyskuje siÄ™ przez wstrzykniÄ™cie badanemu sekretyny bÄ…dź pankreatozyminy.