Jest to zespół zwykle nie postępujących zaburzeń czynności ruchowych, związanych z organicznym, trwałym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, a zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego, powstałym w ciąży, w czasie porodu lub w okresie okołoporodowym. Mózgowemu porażeniu dziecięcemu towarzyszą zwykle różnego stopnia i zakresu opóźnienia rozwoju umysłowego, a niekiedy padaczka, wady słuchu lub wzroku, wady wymowy itp.
Przyczyny są różne, np. niedotlenienie mózgu dziecka w czasie życia płodowego lub podczas porodu (przedłużający się poród), wylewy krwawe śródczaszkowe spowodowane nieprawidłowym przebiegiem porodu (np. zastosowanie kleszczy, pomocy ręcznej, próżniociągu, poród pośladkowy itp.), wcześniactwo, nadmiar bilirubiny we krwi, stany zapalne mózgu itd.
Objawy zależą od umiejscowienia i rozległości uszkodzenia tkanki mózgowej, a przede wszystkim od stopnia jej rozwoju w momencie zadziałania czynników uszkadzających ośrodkowy układ nerwowy. Najczęściej są to porażenia lub niedowłady kurczowe (spa- styczne), które cechują się ograniczeniem siły i ruchomości mięśni szkieletowych, z jednoczesnym wzmożeniem napięcia mięśniowego i odruchów fizjologicznych w obrębie jednej kończyny (zwykle górnej), częściej obu kończyn dolnych (choroba Little’a), albo też „kończyny górnej i dolnej po jednej stronie ciała (porażenie lub niedowład połowiczy). Najcięższą postacią mózgowego porażenia dziecięcego jest porażenie lub niedowład wszystkich czterech kończyn i mięśni grzbietu (obustronne porażenie połowicze), połączone zwykle ze znacznym lub głębokim upośledzeniem umysłowym. Istnieją również mieszane postacie mózgowego porażenia, które dotyczą wielu układów ośrodkowego układu nerwowego, w tym układu pozapiramidowego, móżdżku itd.
Leczenie polega na jak najwcześniej rozpoczętych ćwiczeniach usprawniających, których rodzaj i zakres ustala poradnia neurologiczna po dokładnym przebadaniu dziecka. Ćwiczenia muszą być prowadzone codziennie w domu przez rodziców według programu podanego przez lekarza, psychologa i rehabilitanta, którzy okresowo kontrolują stan zdrowia dziecka. Tylko takie codzienne, systematyczne postępowanie lecznicze ma istotny wpływ na stopniowe zmniejszanie się kalectwa i zapobieganie wtórnym zniekształceniom kostno-stawowym. Przyczynia się też do pewnego postępu czynności umysłowych dziecka, jeśli wykazuje ono objawy niedorozwoju umysłowego (rozwój umysłowy wielu dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym jest prawidłowy lub nieco poniżej wieku metrykalnego).