PrawidÅ‚owa czynność ukÅ‚adu krwiotwórczego zależy w dużej mierze od zaopatrzenia organizmu w czynniki krwiotwórcze hemopoezy, do których w pierwszej kolejnoÅ›ci zalicza siÄ™ żelazo, kwas foliowy i wita­minÄ™ B₁₂.

Żelazo. Płód zaopatrywany jest w żelazo przez krew matki. Trans­port odbywa się jednokierunkowo od matki do płodu. Zapasy żelaza gromadzone są przez płód w ostatnich 3 miesiącach życia wewnątrz- macicznego. Dzieci urodzone przedwcześnie mają zatem mniejszy za­pas żelaza. Niedobory żelaza mają także noworodki, których matki w okresie ciąży przechodziły ciężką niedokrwistość powodującą zmniej­szenie ilości przekazywanego żelaza; u dzieci tych w okresie niemow­lęcym rozwija się niedokrwistość z niedoboru żelaza.

Po urodzeniu w ciągu pierwszych 2 miesięcy życia dziecka obniża się poziom hemoglobiny, wzrastają natomiast zapasy żelaza tkankowe­go. Po 2 miesiącach życia, kiedy wzrasta czynność krwiotwórcza szpi­ku i rośnie zapotrzebowanie na żelazo, zapasy te stanowią główne źródło dla krwinek czerwonych.

Niedobory żelaza są najczęstszą przyczyną niedokrwistości u dzieci w wieku między 6 miesiącem a 2 — 3 r. życia. Jest to okres, w którym zasoby żelaza zostały wyczerpane, a zapotrzebowanie w związku ze wzrostem masy ciała jest znaczne. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo w ciągu pierwszego półrocza życia dziecka wynosi 5 mg, w drugim pół­roczu — 9 mg, a w 2 r. życia — ok. 5 mg. Aby pokryć to zapotrzebo­wanie, podaż żelaza w pokarmach powinna wynosić ok. 8 mg. Ponie­waż zwyczajna dieta niemowlęcia, ze względu na małą zawartość żela­za w mleku, przypuszczalnie nie zapewnia tej ilości, zaleca się mie­szanki wzbogacone w żelazo.

W szczególnie niekorzystnej sytuacji, jeśli chodzi o zasoby żelaza, znaj­dują się wcześniaki, u których zapasy żelaza proporcjonalnie do masy ciała są mniejsze, a wyczerpanie rezerw następuje szybciej. Wszystkie wcześniaki powinny być poddane profilaktycznemu leczeniu żelazem.

Kwas foliowy. Dziecko rodzi się z wysokim poziomem kwasu folio­wego we krwi, przekraczającym znacznie wartości stwierdzane u mat­ki. Poziom ten utrzymuje się przez cały okres noworodkowy, po czym wyraźnie się obniża. Niedobory kwasu foliowego u matki, ciąże mno­gie i ciąże bliźniacze wpływają niekorzystnie na wielkość rezerw kwa­su foliowego u noworodków.

Zapotrzebowanie dzienne na kwas foliowy u niemowląt i małych* dzieci wynosi ok. 20 — 50 ng. Duże zapotrzebowanie w tym okresie ży­cia związane jest z szybkim wzrostem masy ciała, zwiększaniem ilości krwi krążącej i wzmożeniem czynności krwiotwórczej. Zwiększone za­potrzebowanie na kwas foliowy często nie znajduje pokrycia w poży­wieniu, ze względu na mało urozmaiconą dietę, z natury rzeczy dość bogatą w mleko, które zawiera stosunkowo mało kwasu foliowego.

Zawartość kwasu foliowego w pokarmach zależy w dużej mierze od metod przygotowywania pożywienia. DÅ‚ugie gotowanie produktów w dużej iloÅ›ci wody niszczy kwas foliowy. Również gotowanie mleka „za­bija” kwas foliowy, co niewÄ…tpliwie zwiÄ™ksza zapotrzebowanie na tÄ™ witaminÄ™ u niemowlÄ…t karmionych sztucznie, w stosunku do dzieci karmionych piersiÄ….

Na niedobory kwasu foliowego szczególnie narażone są wcześniaki. Przyczyną niedoboru tej witaminy u dzieci jest nie tylko mniejszy za­pas i szybsze jego wyczerpanie, ale także zwiększone zapotrzebowanie, niedostateczna podaż w pokarmach oraz niedojrzałość przewodu po­karmowego i wątroby upośledzająca przemianę i wchłanianie tego związku.

Z przemiany kwasu foliowego w organizmie dziecka wynika, że nie­mowlęta znajdują się na granicy niedoboru tej witaminy. Wszelkie niepożądane zaburzenia, jak gorsze łaknienie, choroby zakaźne prowa­dzą do zachwiania niepewnego bilansu kwasu foliowego w tym okre­sie życia.

Witamina B₁₂. Witamina ta w okresie życia pÅ‚odowego magazyno­wana jest w wÄ…trobie. Niedobory witaminy B₁₂ u dzieci wystÄ™pujÄ… rzadko, gdyż mleko, zarówno kobiece jak i krowie, zawiera spore iloś­ci tej witaminy. Niedobory zdarzajÄ… siÄ™ niekiedy u wczeÅ›niaków oraz u dzieci matek, które cierpiÄ… na niedobory tej witaminy z powodu za­burzeÅ„ wchÅ‚aniania, niedokrwistoÅ›ci Addisona-Biermera (dawniej ane­mia zÅ‚oÅ›liwa) lub Å›cisÅ‚ego wegetarianizmu.