Głównym rezerwuarem wapnia (Ca) i fosforu (P) w organizmie są kości. Odpowiednie stężenie tych składników mineralnych w surowicy krwi jest jednym z istotnych czynników warunkujących prawidłowe uwapnienie kości. W diecie dziecka wapń i fosfor są zawarte głównie w mleku, serze i mięsie. Głównymi regulatorami przemiany wapnia i fosforu są: witamina D oraz hormony: parathormon i kalcytonina.
Witamina D pochodzenia roÅ›linnego zwana jest ergokalcyferolem lub witaminÄ… D2. Witamina D pochodzenia zwierzÄ™cego nazyÂwana jest cholekalcyferolem lub witaminÄ… D3. Witamina D3 wystÄ™puje obficie w tranie ryb i wielorybów oraz powstaje w skórze czÅ‚owieka pod wpÅ‚ywem nadfioletowego promieniowania sÅ‚onecznego. W Polsce preparat witaminy A + D3 jest produkowany w kroplach i kapsuÅ‚kach, witaminy D3 w pereÅ‚kach, w kroplach i kapsuÅ‚kach. AkÂtywność tych preparatów jest Å›ciÅ›le okreÅ›lona. WitaminÄ™ A + D3 stosuÂje siÄ™ w zapobieganiu krzywicy w pierwszych 3 miesiÄ…cach życia. Od 4 miesiÄ…ca życia, gdy dziecko ma zapewnionÄ… dostatecznÄ… podaż witamiÂny A w diecie, stosuje siÄ™ witaminÄ™ D bez dodatku witaminy A. DziaÂÅ‚anie witamin D2 i D3 jest u czÅ‚owieka takie samo.
Podana doustnie lub powstajÄ…ca w skórze witamina D jest nieczynÂna. Podlega ona przemianom chemicznym w wÄ…trobie, a potem w nerÂkach. W wyniku tych przemian powstaje w nerkach czynna postać wiÂtaminy D, czyli kalcytriol (1,25-dwuhydroksy-witamina D3 = 1,25-dwuhydroksycholekalcyferol). Metabolit ten zwiÄ™ksza wchÅ‚aniaÂnie wapnia w przewodzie pokarmowym i zwiÄ™ksza przesuniÄ™cia wapÂnia i fosforu w koÅ›ciach (rys. na s. 1374). Powstaje on w nerkach szczególnie obficie, gdy dieta jest uboga w wapÅ„. Pozwala to na maÂksymalne wykorzystywanie wapnia z diety, w której jest go maÅ‚o. ZaÂpotrzebowanie na witaminÄ™ D, wapÅ„ i fosfor jest najwiÄ™ksze w okreÂsach najintensywniejszego wzrostu. Niedobór tej witaminy w rosnÄ…Âcym organizmie prowadzi do krzywicy.
Parathormon jest hormonem peptydowym wydzielanym do krwi przez przytarczyce. Bodźcem zwiÄ™kszajÄ…cym jego wydzielanie jest spaÂdek poziomu wapnia w surowicy krwi; wysoki poziom wapnia hamuje jego wydzielanie. Parathormon powoduje wzrost poziomu wapnia w surowicy krwi i obniżenie poziomu fosforu. Dzieje siÄ™ tak poprzez uwalnianie wapnia z koÅ›ci, zwiÄ™kszone wchÅ‚anianie wapnia w przewoÂdzie pokarmowym i zwiÄ™kszone wydalanie fosforu w moczu. ParathorÂmon jest niezbÄ™dny do powstawania aktywnej postaci witaminy D w nerkach.
Kalcytonina jest hormonem peptydowym wydzielanym przez tarÂczycÄ™. Wzrost poziomu wapnia w surowicy krwi pobudza wydzielanie tego hormonu. W przeciwieÅ„stwie do parathormonu powoduje on odÂkÅ‚adanie wapnia w koÅ›ciach i obniża jego poziom w surowicy krwi, zmniejsza powstawanie aktywnej postaci witaminy D w nerkach, zwiÄ™ksza wydalanie fosforu w moczu i obniża jego poziom w surowicy krwi.