Podstawową czynnością układu oddechowego jest zapewnienie wy­miany gazowej między organizmem człowieka a otoczeniem. Wymianę gazową w płucach zapewnia prawidłowa wentylacja pęcherzyków płucnych, prawidłowy przepływ krwi przez naczynia włosowate płuc, równomierne rozmieszczenie krwi i wdychanego powietrza w płucach (dystrybucja) oraz prawidłowa dyfuzja, tj. przenikanie gazów: tlenu i dwutlenku węgla poprzez przegrodę pęcherzykowo-włośniczkową. Każ­dy z wymienionych procesów może ulegać zakłóceniu w chorobach układu oddechowego. Ocena tych zaburzeń jest możliwa dzięki odpo­wiednim badaniom czynnościowym. Szczególnie przydatne są badania spirograficzne umożliwiające oznaczenie objętości i pojemności płuc oraz testów sprawności wentylacyjnej płuc.

Odchylenia w badaniach spirograficznych mogą wy­stępować w różnych zespołach chorobowych. W zależności od rodzaju zmian w badaniu spirograficznym mówi się o zaburzeniach wentylacji ty­pu obturacyjnego (spowodowanych zwężeniem światła oskrzelowe­go) i restrykcyjnego (spowodowanych zmniejszeniem pojemności życiowej płuc). Przyczyną obturacyjnego upośledzenia sprawności wentylacyjnej płuc jest najczęściej rozlane zwężenie oskrzeli, np. stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, jej obrzęk, nacieczenie zapalne i nagromadzenie wydzieliny w świetle oskrzeli, wreszcie skurcz mięśni gładkich oskrzeli. Zaburzenia restrykcyjne występują w przy­padkach ograniczenia rozszerzalności oddechowej płuc lub zmniejszenia

ilości tkanki płucnej np. w zapaleniu płuc, po operacyjnym usunięciu * tkanki płucnej, w wysiękowym zapaleniu opłucnej itp.

Badaniem niezwykle przydatnym w ocenie wydolności układu odde­chowego jest badanie gazometryczne, pozwalające na ozna­czenie ciśnienia parcjalnego tlenu (Po₂) i dwutlenku węgla (Pqo) we krwi tętniczej:

norma Pq₂ = 80 mmHg (10,66 kPa), P_c0 = 40 mmHg (5,32 kPa).