Okres niemowlęcy
Pod koniec pierwszego miesiÄ…ca życia pojawiajÄ… siÄ™ u dziecka pierwsze Å›wiadome reakcje na otoczenie. Pierwszy odruch waÂrunkowy — ruchy ssÄ…ce przy uÅ‚ożeniu jak do karmienia — pojawia siÄ™ zwykle w 3 tygodniu życia.
W 2 miesiÄ…cu życia dziecko osiÄ…ga umiejÄ™tność zatrzymywania wzroku na barwnych przedmiotach oraz zaczyna różnicować bodźce sÅ‚uchowe. NajwczeÅ›niej wystÄ™pujÄ… reakcje skupienia i uspokojenia na gÅ‚os ludzki. W 2 – 3 miesiÄ…cu życia niemowlÄ™ odwraca gÅ‚owÄ™ w kierunÂku ludzkiego gÅ‚osu i wkrótce samo zaczyna wydawać dźwiÄ™ki gruchaÂnia. Jest to dźwiÄ™k wÅ‚aÅ›ciwy dla wszystkich ras, wydawany również przez dzieci gÅ‚uchonieme. W tym okresie pojawiajÄ… siÄ™ też pierwsze reakcje uczuciowe: zadowolenia, niepokoju, zÅ‚oÅ›ci, zaciekawieÂnia, pierwsze Å‚zy i uÅ›miech.
W 3 miesiÄ…cu życia dziecko wodzi wzrokiem za poruszajÄ…cymi siÄ™ przedmiotami, obserwuje wÅ‚asne rÄ™ce i bawi siÄ™ nimi, coraz częśÂciej siÄ™ Å›mieje. Zaczyna zwracać na siebie uwagÄ™ otoczenia gÅ‚oÅ›nym krzykiem, nawiÄ…zuje kontakt z ludźmi odpowiadajÄ…c na gÅ‚os i pieÂszczotÄ™ uÅ›miechem, gruchaniem i ogólnym radosnym ożywieniem.
W 4 miesiÄ…cu życia dziecko rozpoznaje matkÄ™, zaczyna różnicoÂwać barwy, w 5 miesiÄ…cu odróżnia ludzi znajomych od obcych, coÂraz częściej gaworzy wydajÄ…c już nie pojedyncze dźwiÄ™ki, ale wymaÂwiajÄ…c caÅ‚e sylaby i ich kombinacje.
W 6 miesiącu coraz pilniej obserwuje ludzi, reaguje strachem i płaczem na obcych, odpowiada gaworzeniem i głośnym śmiechem na głos i uśmiech, usiłuje zwrócić na siebie uwagę, reaguje zadowoleniem i przytulaniem się na pieszczotę.
W 7 —8 miesiÄ…cu dziecko poznaje otaczajÄ…ce je znajome przedÂmioty, obserwuje je, bierze do rÄ™ki, postukuje nimi i potrzÄ…sa, wsÅ‚uÂchuje siÄ™ w wydobywajÄ…ce siÄ™ przy tym dźwiÄ™ki, wkÅ‚ada wszystko do ust. Zna swoje zabawki i zaczyna ich szukać wokół siebie, gdy siÄ™ je schowa. W procesach poznawczych biorÄ… w tym okresie życia udziaÅ‚ wszystkie zmysÅ‚y: wzrok, sÅ‚uch, dotyk, smak i powonienie. WkÅ‚adanie wszystkiego do ust jest jednÄ… z form poznawania Å›wiata.
W 9 miesiÄ…cu dziecko zaczyna naÅ›ladować mowÄ™ i proste gesty, rozumie znaczenie prostych słów i swoje imiÄ™. Bierze udziaÅ‚ w proÂstych zabawach z dorosÅ‚ymi, coraz częściej okazuje swojÄ… wolÄ™ domaÂgajÄ…c siÄ™ gwaÅ‚townie upragnionego przedmiotu, obecnoÅ›ci bliskich mu osób czy wziÄ™cia na rÄ™ce. W tym okresie życia pojawiajÄ… siÄ™ pierwsze sÅ‚owa: mama, tata, baba, daj – poczÄ…tkowo powtarzane za dorosÅ‚ym, a nastÄ™pnie wymawiane ze zrozumieniem.
MiÄ™dzy 9 i 12 miesiÄ…cem życia nastÄ™puje szybki rozwój sprawÂnoÅ›ci poruszania siÄ™, coraz lepsze rozumienie słów i stopniowy rozwój mowy. Przyswajanie nowych słów zaczyna siÄ™ od ich rozumienia. Pod koniec pierwszego roku życia dziecko potrafi na polecenie pokazać części swego ciaÅ‚a, osoby z otoczenia. Rozumie proste polecenia i zaÂkazy, jak „daj”, „weź”, „nie wolno”. RozumiejÄ…c znaczenie wielu słów, samo potrafi wymówić zaledwie parÄ™ dwusylabowych wyrazów. Rozwój umysÅ‚owy niemowlÄ™cia jest Å›ciÅ›le zwiÄ…zany z rozwojem czynnoÅ›ci ruÂchowych. Dlatego oceniajÄ…c poziom rozwoju bierze siÄ™ pod uwagÄ™ sprawność ruchowÄ…, umiejÄ™tnoÅ›ci manipulacyjne, zdolność nawiÄ…zyÂwania kontaktu z dorosÅ‚ym, rozwój mowy.