Do uzyskania stałej poprawy stanu zdrowia kobiet w okresie roz­rodczym oraz dzieci i młodzieży — czyli tzw. populacji w wieku rozwojowym — niezbędna jest umiejętność dokonywania prawid­łowej oceny aktualnego stanu zdrowia tych grup ludności. Szczególnie ważna jest znajomość zasad czuwania nad niektórymi zjawiskami i problemami zdrowotnymi wymienionej populacji, jak też właściwe prognozowanie tendencji i możliwości postępu w przyszłości, zwła­szcza w aspekcie stale zmieniających się warunków życia i występują­cych zagrożeń ekologicznych. Do prowadzenia tego typu systematycz­nych analiz i ocen zobowiązani są organizatorzy ochrony zdrowia, zwłaszcza szczebla wojewódzkiego i centralnego.

Stan zdrowia w społeczeństwie określa się za pomocą tzw. mie­rników zdrowia, pozytywnych i negatywnych, specyficznych dla dzieci i młodzieży. Do mierników pozytywnych zalicza się ocenę rozwoju fizycznego i psychicznego, ogólną sprawność ruchową oraz niektóre wskaźniki stanu zdrowia, uzyskiwane m.in. w systemie powszechnych badań okresowych, tzw. bilansów zdrowia. Do mierników negatywnych natomiast głównie umieralność i chorobowość.

Stan zdrowia dzieci i młodzieży

Wyniki badań rozwoju somatycznego dzieci w Polsce, dokonywa­nych w ostatnich dziesięcioleciach, wskazują na utrzymywanie się zmian wyrażających się zwiększaniem wymiarów ciała i wcześniej­szym dojrzewaniem fizycznym, ale wyraźnie zróżnicowanych środowi­skowo na niekorzyść wsi. Zjawiskom tym nie towarzyszy jednak poprawa sprawności i wydolności fizycznej dzieci i młodzieży. U dziewcząt z dużych miast stwierdza się wręcz pogarsza­nie tych parametrów. Główne przyczyny tego niepokojącego zjawiska upatruje się w niskim poziomie aktywności ruchowej dzieci. Wskazuje to na pilną konieczność zmiany systemu wycho­wania fizycznego w szkole.

Ogólne wyniki masowych badań lekarskich, zwanych bilansami zdrowia (zob. s. 1440), wskazują na znaczny w populacji rozwojo­wej odsetek (ok. 40%, pomijając próchnicę zębów) dzieci z różnorodny­mi zaburzeniami rozwoju lub zdrowia. Większość z tych odchyleń mo­że zostać w okresie rozwojowym wyrównana całkowicie (np. w wa­dach refrakcji przez dobór szkieł optycznych) lub w znacznym stopniu. Wymaga to jednak różnorodnych rodzajów korekcji (np. logopedycz­nej, ortopedycznej, ruchowej) i reedukacji.

Najczęstszym odchyleniem od stanu pełnego zdrowia są u dzieci i młodzieży zaburzenia narządu żucia. Próchnica zębów występuje częś­ciej u dzieci ze wsi we wszystkich grupach wieku. Próchnicę zaawan­sowaną stwierdzano przed 1989 r. u 20 — 34% uczniów roczników bilan­sowanych, tj. w wieku 6, 10, 14 i 18 lat.