Ze względu na duży udział układu podwzgórzowo-przysadkowego i poszczególnych hormonów w sterowaniu pobieraniem pożywienia i rozrządem materii i energii, szereg zaburzeń hormonalnych może stać się przyczyną zaburzeń w odżywianiu, w przemianie materii.

Zaburzenia regulacji poboru pożywienia objawiają się: a) chudnięciem i brakiem łaknienia, np. w jadłowstręcie psychicz­nym lub b) nadmiernym przyrostem masy ciała, czyli otyłością.

Jadłowstręt psychiczny występuje bardzo rzadko, przeważ­nie u dziewcząt w okresie pokwitania. Cechuje go brak łaknienia lub wstręt do jedzenia, zaburzenia miesiączkowania i postępujące chud­nięcie aż do stanu ciężkiego wyniszczenia. Jakkolwiek przyczyny tej choroby nie są nadal w pełni wyjaśnione, wiele danych wskazuje na to, że pierwotne są zaburzenia psychoemocjonalne oraz powiązane z nimi zaburzenia neurohormonalne. Konieczne jest leczenie szpitalne, wielokierunkowe, psychiatryczne, wspomagane lekami hormonalnymi.

Otyłość charakteryzuje się nadmiernym odkładaniem się tłu­szczu w organizmie. Otyłością nazywa się stan, gdy nadmiar masy cia­ła przekracza o 20% średnią masę ciała odpowiadającą wysokości dziecka. Przyczyny otyłości mogą być różne. Zaburzenia mogą bowiem dotyczyć.poszczególnych składników bilansu energetycznego organiz­mu i jegomechanizmu regulacyjnego. Znane są wrodzone zaburzenia, w których otyłość towarzyszy innym wadom rozwojowym, np. układu nerwowego, mięśniowego.

W ostatnim stuleciu w krajach ekonomicznie rozwiniętych, o wyso­kiej cywilizacji, obserwuje się wzrost częstości otyłości. Otyłość uzna­no za chorobę cywilizacyjną. Przeobrażenia, jakie nastąpiły we współczesnej nam cywilizacji, dotyczą sposobu żywienia oraz trybu życia, który jest mało ruchliwy, siedzący, używający coraz mniejszej pracy mięśni. Wszystkie te czynniki odgrywają rolę w bilansie energe­tycznym organizmu. Tymczasem wykształcone w toku wielu setek ty­sięcy lat mechanizmy regulacji poboru żywienia głównie nastawione są na adaptację organizmu do okresów głodu i niedostatku pożywie­nia. Natomiast nadmiar wysokoenergetycznych produktów zbożowych, cukru o wysokich walorach smakowych, wprowadzanych już do sztucznego żywienia niemowląt, nie wywołuje w wielu organizmach odpowiednio wzmożonej aktywności ośrodków sterujących odczuwa­niem sytości ani wzmożenia przemiany materii przy nie pracujących mięśniach.

Leczenie otyłości polega na: 1) stosowaniu diety ubogoenergetycznej, 2) zwiększeniu aktywności fizycznej, 3) psychoterapii, 4) le­czeniu farmakologicznym oraz 5) wyjątkowo na leczeniu chirurgicz­nym.

Wstępnym warunkiem podjęcia i powodzenia leczenia otyłości u dziecka jest uzyskanie pełnego, świadomego współdziałania zarówno jego, jak i jego rodziny. Podświadomą regulację poboru pożywienia musi się zastąpić świadomą samokontrolą pobierania poży­wienia.

Spadek masy ciała można uzyskać przede wszystkim za pomocą odpowiedniej diety odchudzającej. Należy w każdym przypadku przywrócić właściwy stosunek między podażą kalorii i wydatkowa­niem energii, czyli należy dążyć do przywrócenia prawidłowej rów­nowagi energetycznej. Musi to być poprzedzone dłuższym okresem ujemnego bilansu gospodarki energetycznej. Stan ten można osiąg­nąć za pomocą bądź zwiększenia wydatkowania energii, bądź zmniejszenia dowozu kalorii lub za pomocą obu tych metod postę­powania łącznie.

W diecie odchudzającej należy zmniejszyć liczbę spożywa­nych kalorii. Osiąga się to przez zmniejszenie ilości tłuszczu, wyklu­czenie cukru oraz zmniejszenie zawartości takich węglowodanów, jak mąka i jej przetwory.

Ubogoenergetyczne odchudzające diety, zawierające ok. 1000 czy nawet mniej kilokalorii, obliczane przy użyciu odpowiednich tabel, są stosowane przeważnie w warunkach sanatoryjnych lub szpitalnych, w których dają najlepsze efekty.

W domu należy zaplanować zestaw posiłków o dużej objętości, opar­tych na warzywach kolorowych (surówki!), np. sałata, kapusta, bura­ki, marchew itp., chudym mięsie oraz serze, ciemnym chlebie w małej ilości. Zalecane jest picie odtłuszczonego mleka, wód mineralnych sto­łowych, minimalne solenie potraw. Z jadłospisu wyklucza się zupy i sosy zaprawiane mąką i śmietaną. Natomiast polecane są chude, ubogoenergetyczne buliony, barszcz, zupy jarzynowe, chude gotowane mięso i ryby. Łatwiej jest uzyskać redukcję czy zahamowanie przyro­stu masy ciała przy stosowaniu częstych ubogoenergetycznych posił­ków, 3 —5 na dobę. Nie należy opuszczać posiłków.

Powodzenie leczenia dietetycznego w warunkach domowych zależy od wprowadzenia zmian w rozkładzie i składzie posiłków dla całej ro­dziny. Najczęściej nie udaje się utrzymać odrębnej diety tylko dla oty­łego dziecka.

Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu psycho­tropowych środków działających hamująco na ośrodek głodu lub po­budzających ośrodek sytości, poza tym leków moczopędnych, leków zmieniających metabolizm komórki. Leki te mają tylko znaczenie środków pomocniczych przy stosowaniu odpowiedniej diety. Ponieważ wywierają one wiele niepożądanych, szkodliwych wpływów, dzieciom w zasadzie nie podaje się ich lub tylko wyjątkowo przez krótki okres, pod bardzo ścisłą kontrolą lekarską.