Wcześniak jest to dziecko urodzone przed 37 tygodniem ciąży, wykazujące cechy niedojrzałości. Najbardziej znane są zewnętrzne ce­chy wcześniactwa: niższa masa ciała, mniejsza długość, skóra pokryta meszkiem – aksamitna, krótkie, miękkie paznokcie, wiotkie uszy, ni­sko umieszczony pępek, a z czynności — nieumiejętność ssania. Waż­niejszy niż cechy budowy zewnętrznej jest stopień niedojrzałości na­rządów. Warunkiem możliwości życia jest dostateczna dojrzałość płuc wcześniaka. Przed 28 tygodniem ciąży nie tylko nie ma wykształco­nych pęcherzyków płucnych, ale również sieć naczyń włosowatych w płucach jest bardzo skąpa. Niedobór jest również surfaktantu (substancji wyściełającej pęcherzyki płucne). Dlatego małe wcześniaki mają trudności z rozpoczęciem i utrzymaniem oddychania. Wcześniaki ciężej znoszą poród i często rodzą się w zamartwicy, a niedotlenienie i kwasica niszczą surfaktant ułatwiający oddychanie. W końcowej fazie tej niewydolności oddechowej następuje przenikanie do światła prze­strzeni powietrznej płuc białek osocza i tworzą się tzw. błony szkliste, co utrudnia wymianę gazową w płucach. Wytwarza się błędne koło przyczyn i skutków, mogące prowadzić do śmierci dziecka.

Wcześniak może nie mieć odruchu ssania, może ssać leniwie i mieć złą koordynację ssania z połykaniem, stąd groźba zachłyśnięcia. Wcześniaki łatwiej marzną, są mniej ruchliwe, płaczą ciszej i słabiej dopominają się o jedzenie niż dzieci donoszone. Stopień tych odchyleń jest różny. Również odporność wcześniaków jest mniejsza, dlatego ła­twiej ulegają zakażeniom. Duża liczba tych dzieci ma choroby wrodzo­ne lub wady rozwojowe, gdyż są one przyczyną przedwczesnych poro­dów. Nie masa ciała przy urodzeniu, ale stopień dojrzałości dziecka i stan jego zdrowia warunkują zatem możliwość jego przeżycia. Łatwiej przeżyje więc dziecko hypotroficzne, ale dojrzałe, niż wcześniak o tej samej masie ciała urodzeniowej.

Opieka nad wcześniakiem to przede wszystkim pielęgna­cja: inkubator z właściwą temperaturą, wczesne dostarczenie pożywie­nia doustne lub sondą do przełyku, a w ciężkich stanach dożylnie. Przy niewydolności oddechowej podawany jest tlen do’ oddychania, zwalczanie kwasicy przez dożylne podawanie roztworu sody, a w cięż­kich przypadkach sztuczne oddychanie przy użyciu odpowiedniej apa­ratury.