Szczepienia ochronne są to zabiegi medyczne stosowane w celu wytworzenia przez organizm, w sposób sztuczny, czynnej odpor­ności na określone choroby zakaźne po zastosowaniu odpowiednich szczepionek. Szczepienia te nie tylko chronią osoby szczepione przed ryzykiem zachorowania, ale odgrywają również istotną rolę jako czynnik przeciwepidemiczny w walce z chorobami zakaźnymi. Od czasu wprowadzenia szczepień ochronnych obserwuje się stałe zmniej­szanie się zachorowalności na gruźlicę, błonicę, tężec, krztusiec, chorobę Heinego-Medina (nagminne porażenie dziecięce, poliomyelitis), odrę oraz nastąpiło całkowite zlikwidowanie zachorowań na ospę.

Warunkiem skuteczności szczepień jest odpowiednia technika pro­dukcji i kontrola szczepionek oraz właściwa metodyka ich stosowa­nia Jako czynnik przeciwepidemiczny mają one znaczenie tylko wów­czas, gdy są powszechnie stosowane. W zależności od sytuacji epide­miologicznej ustalana jest kolejność szczepień, jak również grupy wie­kowe poddawane uodpornieniu.

Szczepionki przeciw chorobom wywoływanym przez bakterie bądź przez wirusy składają się z żywych zarazków o osłabionej Wadli­wości (atenuowanych) lub z zarazków zabitych. Zarazki żywe powodu­ją wytworzenie odporności utrzymującej się dłużej niż odporność wy­wołaną przez zarazki zabite. Długość okresu utrzymywania się odpo­rności musi być uwzględniana przy ustalaniu terminów ponownego szczepienia, czyli rewakcynacji. Dostatecznie wysoki poziom przeciwciał, chroniący przed zachorowaniem, zależy od systematyczne­go podawania dawek przypominających, w odstępach czasu różnych dla poszczególnych szczepionek.

Na podstawie badaÅ„ prowadzonych w wielu krajach, głównie Euro­py i Ameryki, stwierdzono, że niemowlÄ™ta 6—8-tygodniowe „potrafiÄ…” wytwarzać przeciwciaÅ‚a po podaniu szczepionek, jest wiÄ™c uzasadnio­ne wczesne uodpornianie przeciw zakaźnym chorobom wieku dziecię­cego. Poziom przeciwciaÅ‚ wytworzonych w pierwszych miesiÄ…cach ży­cia obniża siÄ™ w ciÄ…gu drugiego półrocza, stÄ…d konieczność szczepieÅ„ przypominajÄ…cych w drugim roku życia dziecka.