Każdy organizm jest w toku swego życia narażony na liczne szkodli­we dla niego działania otaczającego go świata, np. bardzo niskie i wy­sokie temperatury otoczenia, urazy mechaniczne, głód, inwazję bakte­rii, wirusów, grzybów, ataki innych zwierząt czy ludzi. Za Hansem Selye przyjęto dla tych wielu różnorodnych bodźców ogólną nazwę stres. Stres wyzwala w organizmie odpowiedź, reakcję alarmową, następnie adaptacyjną pozwalającą na doraźne zmniejszenie nieko­rzystnych skutków działania czynnika szkodliwego, na przeciwdziała­nie im i następnie naprawienie powstałych szkód.

W toku rozwoju człowieka rozwinęły się liczne mechanizmy obronne, które odpowiadają na czynnik szkodliwy odpowiednio do jego rodzaju. W odpowiedzi organizmu na stres można wyróżnić nie­które wspólne cechy i fazy. Pierwszą fazą jest reakcja alarmo­wa, po której następuje bezpośrednia reakcja adaptacyjna organizmu.

W reakcji bezpośredniej, jak i późniejszej na stres biorą udział licz­ne hormony. Współdziałają one ściśle tak z autonomicznym, jak i oś­rodkowym układem nerwowym. Odgrywają rolę zarówno nośników in­formacji o tym, co się dzieje w obwodzie, jak i nośników poleceń pły­nących od układu nerwowego na obwód.

W fazie reakcji alarmowej organizmu bardzo ważną rolę odgrywają hormony wydzielane przez rdzeń nadnerczy i komórki barwnikochłonne znajdujące się w zwojach współczulnego układu au­tonomicznego, tzw. katecholaminy. Należą do nich: dopamina, adrenalina i noradrenalina. Mają one wpływ na utrzymanie odpowied­niego ciśnienia w układzie krążenia, odpowiedniej akcji oddechowej oraz na przemianę materii komórek. W bardzo wielu komórkach znaj­dują się tzw. alfa i beta receptory, które wiążą odpowiednie katechola­miny. Działanie ich ułatwia mobilizację całego organizmu do odpowie­dzi określanej jako ucieczką lub walka (ang. flight or fight).

W odpowiedzi na stres również hormony kory nadnerczy – gliko – kortykosteroidy, głównie kortyzol, wydzielane sÄ… w dużej iloÅ›ci. DziaÅ‚ajÄ… one synergistycznie z katecholaminami w pod­trzymaniu ciÅ›nienia krwi, uwalnianiu glukozy z glikogenu wÄ…trobo­wego, wolnych kwasów tÅ‚uszczowych z tkanki tÅ‚uszczowej. Korty­zol „moduluje” odczyny ukÅ‚adu immunologicznego na inwazjÄ™ bakte­rii czy wirusów, hamuje nadmierne reakcje immunologiczne (np. aler­giczne), zmniejsza objawy zapalenia. Odgrywa bardzo ważnÄ… rolÄ™ głównie w fazie reakcji adaptacyjnej organizmu. Niedoczynność kory nadnerczy, czÄ™sto uprzednio nie rozpoznana, może w sytuacji streso­wej spowodować zaÅ‚amanie siÄ™ reakcji adaptacyjnych organizmu, za­paść i nagÅ‚y zgon.