Odporność jest stanem, w którym organizm potrafi uruchomić reakcje obronne na czynniki obce zwane antygenami. Cha­rakteryzuje się swoistością w stosunku do działającego antygenu i pamięcią pozwalającą łatwo rozpoznać każdy antygen działający po raz następny. Swoistość reakcji odpornościowej, czyli immunolo­gicznej, powoduje, że przebycie odry lub świnki chroni przed powtór­nym zachorowaniem na te choroby, ale nie przed różyczką, ospą wietrzną lub inną chorobą zakaźną. Pamięć immunologiczna gwarantuje szybką i sprawną odpowiedź organizmu na antygen działa­jący po raz drugi, bardziej skuteczną i efektywną niż przy kontakcie pierwotnym.

Antygen jest to związek wielkocząsteczkowy, który w wyniku za­działania na organizm zdolny jest do wywołania odpowiedzi immuno­logicznej w postaci wytwarzania przeciwciał — tzw. odpowiedź humoralna — lub uczulonych komórek — tzw. odpowiedź ko­mórkowa.

Zanim układ immunologiczny odpowie na wtargnięcie antygenu wy­tworzeniem przeciwciał i uczulonych komórek, tj. limfocytów, antygen musi być rozpoznany i zmieniony przez makrofagi. Są to komórki ma­jące zdolność pochłaniania, zwaną fagocytozą, i rozkładania, czyli de­gradacji antygenu oraz „prezentowania” go limfocytom. Antygeny mogą mieć określoną postać, jak np. drobnoustroje (bakterie, wirusy, pierwotniaki, grzyby), lub mogą być rozpuszczalne, np. roztwory bia­łek, glikoprotein, ekstrakty z różnych tkanek. Drobnoustroje zawiera­ją przeważnie kilka różnych antygenów. Antygeny upostaciowane organizm eliminuje szybciej niż antygeny rozpuszczalne, gdyż łatwiej ulegają fagocytozie.

Układ immunologiczny (Ul) kierujący procesami odpornościowy­mi składa się z narządu centralnego, tj. z grasicy, z narządów obwodo­wych, takich jak śledziona, węzły chłonne, tkanka limfoidalna prze­wodu pokarmowego, oraz z ruchomych elementów, którymi są krążące komórki układu chłonnego (limfatycznego) i przeciwciała.

„Zadaniem” układu immunologicznego jest: a) rozpoznawanie anty­genów własnych i odróżnianie ich od obcych, b) zapewnienie integral­ności organizmu przez eliminację zmienionych komórek własnych, któ­re mogłyby zapoczątkować rozrost nowotworu lub zjawiska autoimmunizacyjne, c) eliminacja komórek rozpoznawanych jako obce, d) organizacja obrony przed zakażeniem.