Benzyna, nafta, rozpuszczalniki organiczne. Zatrucia są możliwe drogą doustną, poprzez skórę oraz drogą wziewną. U małych dzieci szczególnie niebezpieczne są zatrucia doustne, ponieważ grożą zapaleniem płuc.
Objawy zatrucia: niepokój, sinica, zaburzenia oddychania, wymioty, przyspieszenie akcji serca, drgawki.
Pierwsza pomoc: w zatruciu doustnym zabronione wywoływanie wymiotów ze względu na możliwość aspiracji (wziewanie do dróg oddechowych), zabronione podawanie mleka, tłuszczów (wzmożona resorpcja). Można podać olej parafinowy, który jest niewchłanialny. Szybki transport do szpitala.
Leczenie szpitalne — intensywna terapia zachowawcza, a w zapaleniu płuc — antybiotyki.
Kwas borowy, boran sodowy lub boraks. W 5% rozcieńczeniu jest używany do odkażania oraz jako dodatek do zasypek, w większym stężeniu jest stosowany jako środek owadobójczy. Dawka śmiertelna wynosi ok. 0,1-0,5 g/kg masy ciała. W zatruciach działa uszkadzająco na ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy, w ciężkich zatruciach może wystąpić uszkodzenie wątroby i nerek. Zatrucia są możliwe drogą doustną oraz poprzez błony śluzowe i skórę (roztwory, maści, pudry).
Objawy zatrucia: wymioty, biegunka, wysypki skórne, zapaść, podwyższenie temperatury ciała.
Pierwsza pomoc: w zatruciu doustnym polega na spowodowaniu wymiotów; podawanie węgla leczniczego jest nieskuteczne; w zatruciach przez skórę: obfite zmywanie bieżącą wodą.
Leczenie szpitalne polega na zwalczaniu kwasicy i zapaści, opanowaniu drgawek, w ciężkich zatruciach stosuje się dializy.
Chromiany, dwuchromian potasu. Jest to żółto-pomarańczowy ‚ proszek ltib płyn używany w przemyśle mleczarskim do konserwacji próbek mleka poddawanych badaniom na zawartość tłuszczu, ponadto jest stosowany w fotografice, do garbowania skór, niekiedy jako składnik farb plakatowych. Związek o dużej toksyczności, dawka śmiertelna wynosi 0,5-1,0 g. Obok działania żrącego, toksyczność dwuchromianu potasu związana jest z jego właściwościami utleniającymi. Wchłania się łatwo z przewodu pokarmowego i gromadzi się w nerkach, wątrobie, szpiku kostnym, płucach i mózgu.
Objawy zatrucia: wymioty, biegunka, krwawienie z przewodu pokarmowego, zaburzenia krążenia. U dzieci, które przeżyły wstępną fazę zatrucia, rozwija się ostra niewydolność nerek, toksyczne uszkodzenie wątroby, obrzęk mózgu.
Pierwsza pomoc polega na usunięciu trucizny drogą wymiotów i szybkim transporcie do szpitala.
Leczenie szpitalne — intensywna opieka zachowawcza, jak najwcześniejsza dializa przed wystąpieniem objawów toksycznych.
Fenol, lizol, krezol. Związki te stosuje się w roztworach wodnych jako środki odkażające. Wchłaniają się przez skórę, drogi odechowe, przewód pokarmowy. Działają silnie żrąco, po wchłonięciu uszkadzają nerki i wątrobę, wywołują hemolizę krwinek.
Objawy zatrucia: oparzenia jamy ustnej i przełyku, nudności, wymioty, bóle brzucha, krwawienie z przewodu pokarmowego, możliwość perforacji przełyku lub żołądka. W zetknięciu ze skórą mogą powstać głębokie uszkodzenia, tzw. zgorzel fenolowa. Po wchłonięciu przez drogi oddechowe występują zaburzenia oddychania, porażenie ośrodka oddechowego. Powikłania nerkowe i wątrobowe to skąpomocz, bezmocz, żółtaczka.
Pierwsza pomoc: przy kontakcie ze skórą — obfite zmywanie wodą z mydłem, przy zatruciu doustnym zabronione prowokowanie wymiotów, wskazane podanie do wypicia zawiesiny białek jaj kurzych. W każdej postaci zatrucia tymi związkami konieczny jest szybki transport do szpitala.
Leczenie szpitalne to intensywna terapia zachowawcza i dializa.
Naftalen (naftalina) i para-dwuchlorobenzen (pochodne benzenu). Środki te są używane przeciwko molom (gałki przeciwmolowe) oraz do odkażania i odwaniania urządzeń i pomieszczeń sanitarnych. Łatwo wchłaniają się przez skórę i drogą wziewną. Są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, prawie nierozpuszczalne w wodzie.
Na niebezpieczeństwo zatrucia narażone są noworodki i niemowlęta, których bielizna przechowywana jest razem z ubraniem nasyconym naftaliną. Cienkość skóry małych dzieci oraz jej natłuszczanie kremami lub oliwką ułatwia wchłanianie trucizny, dobrze rozpuszczalnej w tłuszczach. Równie niebezpieczne jest zatrucie doustne naftaliną (dzieci gałki przeciwmolowe mogą zjadać jako cukierki). Produkty przemiany naftalenu mogą być przyczyną methemoglobinemii, ciężkiej niedokrwistości hemolitycznej i ostrej niewydolności nerek.
Objawy zatrucia: nudności, wymioty, biegunka, żółtaczka, krwiomocz, skąpomocz. W ciężkich zatruciach może wystąpić sinica, pobudzenie, śpiączka i drgawki.
Pierwsza pomoc: przy zatruciu doustnym nie wolno podawać mleka!, należy wywołać wymioty. Trzeba wezwać lekarza; może być konieczny szybki transport do szpitala.
Leczenie szpitalne to przede wszystkim intensywna terapia zachowawcza.
Zatrucia związkami methemoglobinotwórczymi — azotynami, azotanami, aniliną. Zatrucie azotynami u niemowląt spowodowane jest najczęściej stosowaniem zanieczyszczonej wody studziennej do sporządzania mieszanek mlecznych lub podawaniem dziecku warzyw i owoców zanieczyszczonych związkami azotowymi (marchew). Azotany pod wpływem bakterii Gram-ujemnych żyjących w przewodzie pokarmowym na drodze redukcji przechodzą w trujące azotyny. Azotyny powodują przejście hemoglobiny w methemoglobinę, która nie ma zdolności przenoszenia tlenu. Methemoglobinemia może być również następstwem zatrucia pochodnymi aniliny (tusz do znaczenia bielizny, ołówki „chemiczne”).
Objawy zatrucia. Jeśli więcej niż 15% hemoglobiny ulegnie przemianie w methemoglobinę — występuje sinica. Objawy niedotlenienia występują przy poziomie methemoglobiny ok. 20-40%.
Pierwsza pomoc. Należy jak najszybciej usunąć truciznę z przewodu pokarmowego przez spowodowanie wymiotów, a przy kontakcie skórnym — zmywając skórę dokładnie bieżącą wodą. W razie”wystąpienia sinicy należy koniecznie przewieźć dziecko do szpitala.
Leczenie szpitalne polega na stosowaniu związków utleniających, zazwyczaj błękitu metylenowego, witaminy C, w ciężkich stanach — na wymiennej transfuzji krwi.
Zatrucia związkami rtęci. Połknięcie rtęci metalicznej nie powoduje zatrucia, nie wchłania się ona bowiem z przewodu pokarmowego. Zatrucia są spowodowane przede wszystkim sublimatem, czyli chlorkiem rtęci, używanym jako środek odkażający. Możliwe są również zatrucia organicznymi związkami rtęci przez spożycie ziarna zawierającego na swej powierzchni zaprawę nasienną lub, przy osobniczej wrażliwości, merkurochromem używanym do odkażania skóry. Związki rtęci mogą wchłaniać się przez skórę, drogi oddechowe, przewód pokarmowy.
Objawy zatrucia: przy połknięciu występuje oparzenie jamy ustnej i przełyku, ślinotok, wymioty, biegunka. Objawy te mogą prowadzić do znacznego odwodnienia i zapaści. W dalszym przebiegu może wystąpić skąpomocz i bezmocz, jako wyraz ostrej niewydolności nerek.
Pierwsza pomoc polega na podaniu do wypicia zawiesiny białka kurzego i szybkim przewiezieniu do szpitala.
Leczenie szpitalne polega na szybkim zastosowaniu dializy, co może zapobiec powstaniu ostrej niewydolności nerek.