Nieszczęśliwe wypadki w dobie obecnej powodują prawie 20% wszystkich zgonów dzieci. Znaczną część przyczyn tych zgonów stano­wią zatrucia. Zatrucia u dzieci są zazwyczaj przypadkowe i najczęściej zdarzają się w wieku 2 — 5 lat. Dzieci w tym wieku wykazują już znaczną sprawność ruchową, ale jeszcze nie umieją przewidzieć skut­ków swojej aktywności. Padają ofiarą własnych poszukiwań i biorąc wszystko do ust, poznają w ten sposób otaczający świat. Świat ten jest pełen niebezpieczeństw, gdyż dzieci wychowują się w otoczeniu, w któ­rym znajdują się różne substancje chemiczne w postaci kosmetyków, używek, środków do prania i czyszczenia, leków, środków przeciwko owadom i gryzoniom itp.

Nieznajomość tych faktów, zwykłe roztargnienie oraz niedostatecz­ny nadzór ze strony rodziców i opiekunów powodują, że czujność ich w pewnych sytuacjach staje się niedostateczna i wystarcza chwila nie­uwagi, aby dziecko wyszukało i spożyło substancję trującą.

Rodzaje zatruć

Zatrucia dzieci są zwykle przypadkowe, ale zdarza się, że dziecko ulega zatruciu wskutek podania mu omyłkowo przez osobę dorosłą niewłaściwego leku lub innej trucizny. Są to tzw. zatrucia jatrogenne. U starszych dzieci zatrucia mogą być zamierzone, w następstwie prób samobójczych, które są wynikiem nadmiernej reakcji na bodźce przerastające możliwości adaptacyjne dziecka. U młodzieży zatrucia są nierzadko wynikiem toksykomanii.

Eliminacja trucizn u noworodków i niemowląt

Większość przypadkowych zatruć u dzieci następuje w wyniku wprowadzenia do organizmu trucizny drogą przewodu po­karmowego. W zależności od rodzaju i dawki trucizny, wchłania­nie odbywa się w różnych jego odcinkach. Na szybkość wchłaniania wpływa wiele czynników.

Głównym narządem, w którym zachodzi większość odtruwają­cych procesów, jest wątroba, a najważniejszą drogą usuwania większości trucizn i produktów ich przemiany z ustroju jest wydalanie z moczem. Procesy odtruwania i wydalania substancji trujących u noworodków i małych niemowląt są mniej sprawne niż u osób doros­łych, gdyż wątroba ze względu na niedojrzałość procesów enzyma­tycznych ma mniejsze zdolności odtruwające. Duża przepuszczalność bariery krew-mózg ułatwia przenikanie trucizn egzogennych do oś­rodkowego układu nerwowego, który u małych dzieci jest bardziej wrażliwy na działanie czynników toksycznych. Niedojrzałość czyn­nościowa nerek sprawia, że również wydalanie substancji trujących u noworodków i niemowląt jest wolniejsze niż u starszych dzieci i osób dorosłych.

Rola informacji w rozpoznawaniu i leczeniu zatruć

Lekarz powiadomiony o zatruciu dziecka, znając tylko nazwę fa­bryczną preparatu nie zawsze jest w stanie ustalić rodzaj środka to­ksycznego. W tych wypadkach musi zwracać się do ośrodków informacji toksykologicznej telefonicznie. Ośrodki takie, mieszczące się w Łodzi, Warszawie i w większych miastach woje­wódzkich, udzielają informacji z zakresu diagnostyki i leczenia za­truć.

Lekarz udzielający pomocy zatrutemu dziecku zwykle zadaje rodzi­com lub opiekunom szereg pytań. Muszą oni być przygotowani na udzielenie informacji, co połknęło dziecko, w jakiej ilości, kiedy, ile czasu upłynęło od zatrucia, jakie wystąpiły objawy, czy dziecko przed zatruciem nie było chore i jakie leki przyjmowało. Od dokładnych in­formacji udzielonych przez rodziców zależy szybkie ustalenie rozpoz­nania.

W razie braku dokładnych danych o zatruciu ważne jest rozważenie wydarzeń poprzedzających zatrucie, poszukanie opakowania* produk­tu, którym Bawiło się dziecko i ponowne skontaktowanie się z leka­rzem w celu przekazania mu dodatkowych informacji.