Zakażenie ukÅ‚adu moczowego najczęściej wywoÅ‚uje paÅ‚eczka okrężnicy, rzadziej inne bakterie Gram-ujemne, wyjÄ…tkowo Gram-dodatnie. Bakterie dostajÄ… siÄ™ zwykle tzw. drogÄ… wstÄ™pujÄ…cÄ… poprzez cewÂkÄ™ moczowÄ…. Zakażenie drogÄ… zstÄ™pujÄ…cÄ…, czyli krwiopoÂchodne, zdarza siÄ™ tylko u noworodków oraz przy posocznicy, bÄ™dÄ…Âcej ogólnym zakażeniem organizmu z wystÄ™powaniem bakterii we krwi.
Do cewki moczowej bakterie chorobotwórcze dostajÄ… siÄ™ przy odczyÂnach zapalnych w otoczeniu cewki (zapalenie sromu i pochwy, zapaleÂnie żoÅ‚Ä™dzi prÄ…cia). WtargniÄ™ciu i rozwojowi bakterii sprzyja utrudnioÂny odpÅ‚yw i zastój moczu w każdym odcinku ukÅ‚adu moczowego. Już niewielkie zaleganie moczu w pÄ™cherzu stwarza korzystne warunki dla rozwoju zakażenia. Spowodowany przez bakterie stan zapalny pÄ™Âcherza zmniejsza sprawność mechanizmu przeciwdziaÅ‚ajÄ…cego cofaniu siÄ™ moczu do moczowodu. U niektórych chorych powoduje to rozwój zapalnego odpÅ‚ywu pÄ™cherzowo-moczowodowego i szerzenie siÄ™ zakaÂżenia do miedniczki nerkowej, a nastÄ™pnie do rdzenia nerki. U wiÄ™kÂszoÅ›ci dzieci nawracajÄ…ce zakażenia ukÅ‚adu moczowego nie prowadzÄ… do trwaÅ‚ego uszkodzenia nerki. Czasami proces zapalny postÄ™pujÄ…cy od miedniczki nerkowej, zwany odmiedniczkowym zapaleÂniem nerek, ma charakter przewlekle postÄ™pujÄ…cy i prowadzi do przewlekÅ‚ej niewydolnoÅ›ci nerek już w okresie dzieciÅ„stwa. Dzieje siÄ™ tak zwykle u dzieci z wadami ukÅ‚adu moczowego, głównie ze znaczneÂgo stopnia odpÅ‚ywem pÄ™cherzowo-moczowodowym, z zastawkÄ… cewki moczowej, z pÄ™cherzem neurogennym.
Objawy zakażenia ukÅ‚adu moczowego u części dzieci sÄ… nietypoÂwe, co utrudnia wczesne ustalenie rozpoznania. U niektórych niemowÂlÄ…t dominujÄ… objawy nie zwiÄ…zane z ukÅ‚adem moczowym: wymioty, brak Å‚aknienia, bladość, gorÄ…czka, żółtaczka i czasem czÄ™ste oddawaÂnie moczu z pÅ‚aczem i niepokojem. Równie czÄ™sto chorujÄ… niemowlÄ™ta obu pÅ‚ci. W późniejszych okresach życia znacznie częściej chorujÄ… dziewczynki. U dzieci w wieku szkolnym dominujÄ… przeważnie objawy ze strony pÄ™cherza: czÄ™ste, bolesne parcie na mocz, popuszczanie moÂczu, moczenie nocne. Rzadziej choroba przebiega z wysokÄ… gorÄ…czkÄ… i bólami w okolicy lÄ™dźwiowej. U niektórych dzieci kolejne nawroty zaÂkażenia przebiegajÄ… w różny sposób: caÅ‚kowicie bez uchwytnych objaÂwów, z zaburzeniami w oddawaniu moczu, z gorÄ…czkÄ… i bólami lub jeÂdynie ze zÅ‚ym samopoczuciem i bladoÅ›ciÄ….
Rozpoznanie zakażenia układu moczowego opiera się przede wszystkim na badaniu ogólnym moczu i jego posiewie. Badanie ogólne wykazuje zwykle niewielką ilość białka, leukocyty, czasem krwinki czerwone. Dużą wartość dla rozpoznania i ustalenia sposobu leczenia ma posiew moczu, uwzględniający liczbę bakterii w 1 ml moczu.
Miarodajność badania zależy od prawidÅ‚owego pobrania moczu. BezpoÅ›rednio po dokÅ‚adnym podmyciu mocz powinien być pobrany do jaÅ‚owego naczynia — ze Å›rodkowego strumienia, tzn. naczynie należy podstawić pod strumieÅ„ moczu dopiero po spÅ‚ukaniu cewki przez pierwszÄ… partiÄ™ oddanego moczu. Naczynie (probówkÄ™, butelkÄ™, sÅ‚oik) trzeba nastÄ™pnie zamknąć wyjaÅ‚owionym (wygotowanym) korkiem, uważajÄ…c, by nie „zabrudzić” go przez dotkniÄ™cie. Aby u uniemowlÄ™cia możliwe byÅ‚o prawidÅ‚owe pobranie moczu ze Å›rodkowego strumienia, dziecko należy trzymać na rÄ™ku w pozycji siedzÄ…cej z odwiedzionymi nogami, oczekujÄ…c na moment, gdy zacznie oddawać ‚mocz. Starsze dziewczynki powinny oddawać mocz w szerokim rozkroku.
Po pobraniu mocz trzeba jak najszybciej odnieść do laboratorium, utrzymujÄ…c go w chÅ‚odzie. Liczba bakterii (bakteriuria) powyżej 10000 (104) na ml przemawia za zakażeniem ukÅ‚adu moczowego, a 100000 (105) na ml i powyżej stanowi pewnÄ… podstawÄ™ rozpoznania. W przewlekÅ‚ym odmiedniczkowym zapaleniu nerek również niższe warÂtoÅ›ci mogÄ… mieć znaczenie rozpoznawcze, jeÅ›li w kolejnych posiewach powtarza siÄ™ ten sam drobnoustrój. Badanie to jest w peÅ‚ni miarodajÂne tylko w okresie, gdy nie stosuje siÄ™ leków przeciwbakteryjnych. Dlatego mocz na posiew musi być pobrany przed rozpoczÄ™ciem leczeÂnia. U części dzieci bakteriurii nie towarzyszÄ… zmiany w ogólnym baÂdaniu moczu ani objawy kliniczne. Taka bezobjawowa bakteriuria moÂże samoistnie ustÄ…pić, mimo to u maÅ‚ych dzieci powinna być leczona, gdyż czasami przechodzi w peÅ‚noobjawowe zakażenie ukÅ‚adu moczoÂwego. U dziewczÄ…t w wieku szkolnym bezobjawowa bakteriuria nie wymaga leczenia.
Leczenie zakażeÅ„ ukÅ‚adu moczowego polega na stosowaniu leÂków przeciwbakteryjnych, podawaniu dużych iloÅ›ci pÅ‚ynów do picia, a w pierwszym okresie choroby na leżeniu w łóżku. Po zakoÅ„czonym leÂczeniu powinna być wykonana urografia lub USG i cystografia w celu wykrycia ewentualnych wad. Dzieci z wadÄ… ukÅ‚adu moczowego do czasu chirurgicznej korekcji wady powinny być leczone profilaktyczÂnie w celu zapobiegania nawrotom zakażeÅ„ i okresowo mocz ich powiÂnien być kontrolowany. Dzieci bez uchwytnej wady ukÅ‚adu moczoweÂgo, ale z nawracajÄ…cymi zakażeniami ukÅ‚adu moczowego, również muÂszÄ… być leczone profilaktycznie. Leczenie to polega na podawaniu duÂżej iloÅ›ci pÅ‚ynów, stosowaniu dużych dawek witaminy C, przestrzegaÂniu higieny osobistej i stosowaniu leków przeciwbakteryjnych. SkuÂteczność zapobiegania powinna być sprawdzana przez okresowe ogólÂne badanie moczu i posiew.