Podstawowe znaczenie dla rozpoznawania wad układu moczowego ma urografia, badanie ultrasonograficzne (USG) i cystografia mikcyjna.

Urografia polega na wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego układu moczowego po dożylnym podaniu środka cieniującego pozwalającego na uwidocznienie dróg moczowych, kielichów i miedniczek nerkowych, moczowodów i pęcherza. Warunkiem uzyskania wyraźnego obrazu jest prawidłowe przygotowanie dziecka do badania, tak aby w jelitach nie było gazów i mas kałowych. W tym celu poprzedniego wieczoru podaje się lekką, nie wzdymającą kolację, środek przeczyszczający i wykonu­je lewatywę z dużej ilości wody bardzo powoli, aby nie spowodować zbyt wcześnie parcia na- stolec przed dotarciem wody do wyższych od­cinków jelit. Rano wykonuje się ponownie lewatywę, po której dobrze jest założyć czopek glicerynowy, aby spowodować oddanie gazów. Uro­grafię wykonuje się na czczo. Tylko niemowlęta nie wymagają takie­go przygotowania; u nich urografię wykonuje się po podaniu do wypi­cia dużej ilości mieszanki, gdyż na tle pełnego żołądka dobrze uwi­daczniają się drogi moczowe.

Cystografia mikcyjna polega na podaniu środka cieniującego przez cewnik do pęcherza. Zdjęcie rentgenowskie wykonuje się, gdy dziecko oddaje mocz. Pozwala to na uwidocznienie pęcherza, cewki moczowej i ewentualnie nieprawidłowego odpływu moczu z pęcherza do moczowodu. Dzień przed wykonaniem cystografii, w dniu badania i w dwa dni po nim dziecko musi dostawać lek zapobiegający zakażeniu układu moczowego przy cewnikowaniu i wypełnianiu pęcherza środ­kiem cieniującym. Mimo że przy badaniu przestrzega się zasad aseptyki, ryzyko takie istnieje.

Wrodzone wodonercze. Wada polega na istnieniu przeszkody w odpływie moczu z miedniczek nerkowych do moczowodu już od okresu płodowego. Przeszkodą może być wada moczowodu lub miejsca połą­czenia moczowodu z miedniczką lub też ucisk na moczowód przez zro­sty albo dodatkowe naczynie krwionośne krzyżujące się z moczowo- dem. Wrodzone wodonercze na ogół jest jednostronne, ale może też być obustronne. W następstwie utrudnienia odpływu moczu powstaje zastój w miedniczce i postępujące jej rozszerzenie. Rozmiar poszerze­nia miedniczki zależy od stopnia przeszkody w odpływie moczu. Im znaczniejszy jest zastój i większe wodonercze, tym wcześniej dochodzi do stopniowego zaniku czynnego miąższu nerki wskutek ucisku.

Wrodzone wodonercze może nie dawać żadnych objawów, mogą też występować bóle brzucha i krwinkomocz. Powiększoną wskutek wodonercza nerkę czasami można wyczuwać jako guz w brzuchu. Gdy poszerzona miedniczka nerkowa ulegnie zakażeniu, wodonercze zmie­nia się w roponercze. Występuje wtedy gorączka, w moczu poja­wiają się leukocyty. Roponercze, wskutek przenikania bakterii do krwi, może spowodować uogólnione zakażenie zwane urosepsą. Za­każenie przyspiesza niszczenie nerki i może doprowadzić do powstania ropni w nerce.

Leczenie operacyjne, wcześnie podjęte, ma na celu usunię­cie przeszkody w odpływie moczu, co może przywrócić nerce prawid­łową czynność. Operację wykonuje się po opanowaniu zakażenia i po wykonaniu cystografii mikcyjnej, pozwalającej na wykrycie odpływu pęcherzowo-moczowego, czyli nieprawidłowego cofania się moczu z pęcherza do moczowodu i miedniczki. W przypadku istnienia takiego odpływu może dojść do wydłużenia i poszerzenia moczowodu oraz po­szerzenia miedniczki nerkowej, co sprawia wrażenie zwężenia połą­czenia miedniczkowo-móczowodowego. Leczenie operacyjne w takim przypadku polega na zlikwidowaniu odpływu pęcherzowo-moczowodowego.

Podwójny moczowód jest dość częstą wadą występującą zwykle jednostronnie. Z reguły wadzie tej towarzyszy podwójny układ kielichowo-miedniczkowy w nerce po tej samej stronie. Górny układ jest zwykle mniejszy od dolnego, a moczowód odchodzący od niego uchodzi do pęcherza najczęściej niżej niż moczowód z układu kielichowo-miedniczkowego dolnego. Istnieje wiele odmian tej wady. Często współist­nieje z nią odpływ pęcherzowo-moczowodowy, wodonercze, nieprawid­łowe położenie ujścia moczowodu w pęcherzu lub poza pęcherzem.

Jeśli nieprawidłowo położone w pęcherzu ujście moczowodu jest zwężone, następuje balonowate rozszerzenie dolnego odcinka moczo­wodu w postaci wpuklającej się do światła pęcherza torbieli, zwanej ureterocele. Ureterocele może też powstać przy prawidłowo umiejscowionym ujściu pojedynczego moczowodu. Jeśli oba moczowo- dy odchodzące z podwójnych układów kielichowo-miedniczkowych ma­ją wspólne ujście do pęcherza, mówi się o moczowodzie roz­szczepionym. Gdy podwójny lub rozszczepiony moczowód nie wią­że się z utrudnieniem w odpływie moczu — nie ma ujemnych na­stępstw. Ujemne następstwa powstają wtedy, gdy współistnieje zastój moczu lub odpływ pęcherzowo-moczowodowy.

Rozpoznanie ustala siÄ™ na podstawie urografii, ultrasonografii (USG) i cystografii mikcyjnej.