Szmer w sercu nie zawsze jest objawem choroby serca. W medycy­nie szmery serca dzieli się na dwie grupy. Jedną z nich stanowią tzw. szmery organiczne, które zawsze wskazują na istnienie choroby serca. Drugą grupę, równie liczną, a nawet może liczniejszą, stanowią „szmery niewinne”, „przygodne”, „nie mające znaczenia”.

Często wyłącznie na podstawie osłuchiwania serca lekarz może ustalić, czy szmer jest niewinny, czy zależny od choroby serca. Czasa­mi, aby wykluczyć chorobę serca, konieczne są badania dodatkowe, takie jak EKG, echokardiografia, rentgen klatki piersiowej.

Szmery przygodne, niewinne — w przeciwieństwie do szmerów zależnych od wady serca, zwłaszcza wrodzonej — pojawiają się w różnych okresach życia dziecka całkowicie zdrowego. Często wy­stępują u dzieci o stosunkowo wąskiej klatce piersiowej i niejedno­krotnie utrzymują się aż do okresu pokwitania. Szmery przygodne mo­gą wystąpić również w przebiegu różnych chorób przebiegających z go­rączką i po ustąpieniu gorączki znikają. Mogą też współistnieć z nie­dokrwistością i także ustępują po wyleczeniu.

Szmer jest zjawiskiem akustycznym związanym z przepływem krwi w sercu i naczyniach. W zupełnie prawidłowo zbudowanym sercu mo­gą powstawać warunki sprzyjające występowaniu prądów i wirów krwi odbieranych przez ucho ludzkie w postaci szmeru.

U małych dzieci, częściej u chłopców, występuje tzw. buczenie żylne. Jest to szmer stwierdzany w górnej części klatki piersiowej w okolicy prawego obojczyka, spowodowany przepływem krwi przez na­czynia żylne szyi. Szmer ten zależy od ustawienia głowy.

U dziewczynek przed okresem dojrzewania płciowego często poja­wiają się tzw. szmery tętnicy płucnej. Są one spowodowane takim położeniem prawidłowej tętnicy płucnej w stosunku do klatki piersiowej, że w zależności od fazy oddechowej (wdech lub wydech) powstają lub znikają wiry krwi oceniane jako szmer.

U niektórych dzieci przyczyną powstawania szmeru jest wypada­nie płatka zastawki dwudzielnej do lewego przedsionka w czasie skurczu lewej komory (tzw. prolaps zastawki dwu­dzielnej). Jest to nieprawidłowa czynność zastawki, na ogół nie po­wodująca większych zaburzeń, której jednak mogą towarzyszyć zabu­rzenia rytmu serca lub omdlenia. Przyczyną szmeru w sercu może też być dodatkowe pasmo łącznotkankowe w lewej komorze, tzw. stru­na. Rozpoznanie opiera się na badaniu echokardiograficznym.

Szmery niewinne występują stosunkowo często. Ulegają one zmia­nie w zależności od wieku dziecka, pozycji ciała i mogą utrzymywać się przez różnie długi okres. Badanie echokardiograficzne umożliwia potwierdzenie rozpoznania szmeru niewinnego, przez wykluczenie pa­tologicznych zmian w sercu.

Bardzo częstym błędem popełnianym w stosunku do dzieci z niewin­nymi szmerami serca jest zwalnianie ich z ćwiczeń fizycznych. Dzieci z płaską klatką piersiową powinny szczególnie intensywnie gimnasty­kować się, pływać, używać ruchu na świeżym powietrzu, ponieważ tyl­ko takie postępowanie może zapewnić prawidłowy rozwój klatki pier­siowej, a w konsekwencji ustąpienie szmeru w sercu.

Dziecko z niewinnym szmerem serca powinno być raz do roku zba­dane przez kardiologa dziecięcego. Zbyt częste wizyty w poradni kar­diologicznej mogą stworzyć u zdrowego dziecka niepotrzebne pozory lub poczucie „chorego na serce”.