Proces zapalny w pÅ‚ucach może dotyczyć tkanki miąższowej, tzn. pÄ™cherzyków pÅ‚ucnych, oraz tkanki Å›ródmiąższowej (podÂporowej) stanowiÄ…cej dla nich zrÄ…b. Jeden ze stosowanych obecnie poÂdziałów zapaleÅ„ pÅ‚uc uwzglÄ™dnia stopieÅ„ zajÄ™cia poszczególnych eleÂmentów tkanki pÅ‚ucnej. Wyróżnia siÄ™ wiÄ™c zapalenia pÅ‚uc z przewagÄ… zmian Å›ródmiąższowych i z przewagÄ… zmian miąższoÂwych. Stosuje siÄ™ również podziaÅ‚ zapaleÅ„ pÅ‚uc w zależnoÅ›ci od czynÂnika wywoÅ‚ujÄ…cego — zapalenie pÅ‚uc wirusowe, bakteÂryjne, zachÅ‚ystowe; podziaÅ‚ uwzglÄ™dniajÄ…cy ostrość procesu — zapalenie pÅ‚uc ostre i przewlekÅ‚e; podziaÅ‚ ze wzglÄ™du na obszar zajÄ™ty procesem chorobowym — zapalenie pÅ‚uc jedno- lub wieloogniskowe.
Najczęściej zmiany chorobowe powstajÄ… wskutek wtargniÄ™cia drobÂnoustroju przez drogi oddechowe, choć możliwy jest krwiopochodny mechanizm. Obecnie uważa siÄ™, że czynnikiem wywoÅ‚ujÄ…cym zapalenia pÅ‚uc u dzieci mogÄ… być w równym stopniu wirusy i bakterie. NierzadÂko przyczynÄ… zapalenia pÅ‚uc jest Mycoplasma pneumoniae — drobÂnoustrój nie należący do żadnej z wymienionych grup, rzadziej powoÂdujÄ… je chorobotwórcze pierwotniaki — Pneumocystis carini lub drożdżaki (Candida albicans) czy grzyby (Aspergillus fumigatus).
Inne rodzaje drobnoustrojów, jak np. bakterie Gram-ujemne — Hae- mophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa itp. rzadziej powodujÄ… zmiany zapalne w pÅ‚ucach. Na podstawie objaÂwów i przebiegu choroby bardzo trudno jest ustalić czynnik wywoÅ‚ujÄ…Âcy. W tym celu przeprowadzane sÄ… badania mikrobiologiczne materiaÂÅ‚u pobranego z dostÄ™pnych ognisk chorobowych i badania serologiczÂne. Nawet przy bardzo dokÅ‚adnych badaniach czynnik wywoÅ‚ujÄ…cy zmiany zapalne w pÅ‚ucach ustala siÄ™ w ok. 30 – 40% przypadków.
Wirusowe zapalenie pÅ‚uc przebiegajÄ… na ogół z niewielkimi stanaÂmi podgorÄ…czkowymi, mÄ™czÄ…cym kaszlem, objawami nieżytowymi ze strony górnych dróg oddechowych. Opukiwaniem i osÅ‚uchiwaniem czÄ™sto nie stwierdza siÄ™ zmian w pÅ‚ucach i dopiero rentgen klatki piersioÂwej pozwala ustalić rozpoznanie.
Zapalenie pÅ‚uc pneumokokowe. Jednoogniskowe zapaleÂnie pÅ‚uc zwane jest inaczej krupowym zapaleniem pÅ‚uc. PoczÄ…tek choroby jest nagÅ‚y, z wysokÄ… gorÄ…czkÄ…, dreszczami, kaszlem, bólem w klatce piersiowej przy oddychaniu. Oddech jest krótki, pÅ‚ytki, wystÄ™puje wyraźna duszność. CzÄ™sto obserwuje siÄ™ silne bóle brzucha. Ten typ zapalenia pÅ‚uc zdarza siÄ™ u dzieci powyżej 2 r. życia. U dzieci mÅ‚odszych zakażenie pneumokokowe przebiega jako wieloogniskowe zapalenie pÅ‚uc i objawy nie sÄ… tak typowe.
Zapalenie pÅ‚uc gronkowcowe wystÄ™puje przede wszystkim u nieÂmowlÄ…t i dzieci najmÅ‚odszych. Jest to jedno z najcięższych zakażeÅ„ ukÅ‚adu oddechowego. Na ogół poprzedzone bywa okresem zmian nieÂżytowych w górnych drogach oddechowych. Uważa siÄ™, że zakażenia wirusowe torujÄ… drogÄ™ gronkowcom. CzÄ™sto na skórze dzieci lub opieÂkunów można znaleźć Å›lady po ropniach skóry.
Przebieg choroby jest z reguÅ‚y ciężki, z wysokÄ… gorÄ…czkÄ…. Stan dziecka budzi niepokój, gdyż ewolucja zmian w pÅ‚ucach może być barÂdzo szybka. Typowe dla zakażenia gronkowcowego jest tworzenie siÄ™ ropni pÅ‚uc i pÄ™cherzy rozedmowych, które mogÄ… pÄ™kać i powodować powstanie odmy opÅ‚ucnej. Ponieważ w wiÄ™kszoÅ›ci przyÂpadków gronkowcowemu zapaleniu pÅ‚uc towarzyszy ropne zapaÂlenie opÅ‚ucnej, powstaje konieczność interwencji chirurgicznej. Drenaż opÅ‚ucnej zapewnia opróżnienie jamy opÅ‚ucnej z nagromadzoÂnego tam pÅ‚ynu i powietrza. Nawet wczeÅ›nie rozpoczÄ™te leczenie przeciwgronkowcowe nie jest czÄ™sto w stanie zapobiec rozwojowi zmian typowych dla tego zakażenia.
Rokowanie jest tym poważniejsze, im młodsze jest dziecko.
Leczenie trwa najczęściej 8-10 tygodni.
Zapalenie pÅ‚uc mikoplazmowe wystÄ™puje czÄ™sto epidemicznie. Nierzadkie sÄ… zachorowania kilku osób w rodzinie. Poza okresami epiÂdemicznymi, powtarzajÄ…cymi siÄ™ mniej wiÄ™cej co 3 —4 lata, Mycoplasma pneumoniae stosunkowo czÄ™sto powoduje zapalenia pÅ‚uc u dzieci powyżej 2 r. życia. Przebieg choroby może być bardzo różny. Jednym z bardziej charakterystycznych objawów jest bardzo mÄ™czÄ…cy kaszel. Potwierdzeniem rozpoznania jest wykrycie w surowicy krwi dziecka przeciwciaÅ‚ skierowanych przeciw temu drobnoustrojowi.
Pneumocystozowe zapalenie pÅ‚uc wywoÅ‚ane jest przez pierwotÂniaka Pneumocystis carini. Drobnoustrój ten atakuje przede wszystkim najmÅ‚odsze niemowlÄ™ta, zwÅ‚aszcza wczeÅ›niaki oraz dzieci ze zmniejszoÂnÄ… odpornoÅ›ciÄ…, np. z wrodzonym lub nabytym zaburzeniem odpornoÅ›Âci. Zakażenie nastÄ™puje drogÄ… kropelkowÄ… i groźne jest szczególnie w oddziaÅ‚ach zamkniÄ™tych.
ZachÅ‚ystowe zapalenie pÅ‚uc powstaje na skutek dostania siÄ™ do oskrzelików i pÄ™cherzyków pÅ‚ucnych z zewnÄ…trz jakichÅ› substancji pÅ‚ynnych lub staÅ‚ych, np. wód pÅ‚odowych u noworodka, pokarmu lub leków podawanych doustnie u niemowlÄ…t, kropli oleistych stosowaÂnych do nosa, treÅ›ci żołądkowej w czasie wymiotów.
Przebieg choroby zależy od iloÅ›ci i rodzaju zaaspirowanej treÅ›ci. Ciężko przebiegajÄ… zapalenia pÅ‚uc spowodowane przedostaniem siÄ™ do pÄ™cherzyków treÅ›ci żołądkowej, gdyż oprócz zakażenia dochodzi do znacznego zniszczenia tkanki pÅ‚ucnej przez enzymy trawienne. Do zaÂchÅ‚ystywania usposabiajÄ… takie czynniki, jak np. niektóre wady rozÂwojowe (rozszczep podniebienia, przetoka oskrzelowo-przeÅ‚ykowa), osÂÅ‚abienie odruchu kaszlowego, nieumiejÄ™tne karmienie i podawanie leÂków niemowlÄ™tom.
Objawy i rozpoznanie zapaleÅ„ pÅ‚uc. Niezależnie od przyczyny, zaÂpalenie pÅ‚uc może przebiegać z wysokÄ… gorÄ…czkÄ… lub tylko z niewielkiÂmi stanami podgorÄ…czkowymi. Oddech jest z reguÅ‚y przyspieszony, wyÂstÄ™puje duszność, czasami ból w klatce piersiowej przy oddychaniu. W wielu przypadkach rozpoznanie zapalenia pÅ‚uc jest możliwe na podstaÂwie badania chorego opukiwaniem i osÅ‚uchiwaniem. CzÄ™sto jednak dla potwierdzenia rozpoznania konieczne jest badanie rentgenowskie. Pozwala ono ustalić rozlegÅ‚ość zmian i ich charakter. Zapalenia pÅ‚uc o lżejszym przebiegu, zwÅ‚aszcza u dzieci starszych, mogÄ… być leczone w domu. Gdy pojawiajÄ… siÄ™ objawy niewydolnoÅ›ci oddychania i krążeÂnia, tj. sinica, znaczne przyspieszenie oddechu i tÄ™tna, powiÄ™kszenie wÄ…troby, konieczne jest leczenie szpitalne. Zapalenie pÅ‚uc u niemowÂlÄ…t powinno być leczone w szpitalu.
Leczenie zapaleÅ„ pÅ‚uc jest przyczynowe i objawowe. Leczenie przyczynowe polega na podawaniu antybiotyków w przypadkach zapaleÅ„ pÅ‚uc bakteryjnych czy mikoplazmowych (penicylina, erytroÂmycyna, sefril, gentamycyna, linkomycyna i in.) oraz leków przeciw- grzybiczych, jeżeli czynnikiem chorobotwórczym sÄ… grzyby.
Leczenie objawowe jest niezwykle istotne. Podstawowym jeÂgo celem jest poprawa wentylacji pÅ‚uc, a wiÄ™c zmniejszenie niedotleÂnienia. Wyższe uÅ‚ożenie dziecka z lekkim odgiÄ™ciem gÅ‚owy ku tyÅ‚owi, lekko zawiÄ…zane pieluszki czy luźna piżamka, nieprzegrzany, odpoÂwiednio nawilżony pokój (elektryczny nawilżacz) uÅ‚atwiajÄ… oddychaÂnie. Dziecko należy poić czÄ™sto, aby nie dopuÅ›cić do wysuszenia dróg oddechowych. Jedzenie podawać mu w niewielkich iloÅ›ciach, nie zmuÂszać do jedzenia. Dbać o codzienne wypróżnienia, aby wypeÅ‚niony nadÂmiernie żołądek i jelita z dużą zawartoÅ›ciÄ… treÅ›ci pokarmowej i gazów nie ograniczaÅ‚y ruchomoÅ›ci przepony. Czasami wskazane sÄ… leki uspoÂkajajÄ…ce, wykrztuÅ›ne i nasercowe. W cięższych przypadkach dzieci leÂczone w szpitalu poddawane sÄ… tlenoterapii i inhalacjom ze Å›rodków rozrzedzajÄ…cych wydzielinÄ™ (leki mukolityczne).
W okresie rekonwalescencji dziecko powinno prowadzić oszczÄ™dzajÄ…cy tryb życia, należy chronić je przed dodatkowym zakażeÂniem i podawać dostatecznÄ… ilość witamin, gdyż w okresie choroby zaÂpotrzebowanie na nie wzrasta.