Ostre zakażenia górnych dróg oddechowych sÄ… najczÄ™stszymi choro­bami ukÅ‚adu oddechowego u dzieci. Należą tu ostre zakaźne zapale­nia: nosa, gardÅ‚a, zatok przynosowych, krtani i tchawicy. NajczÄ™stszÄ… przyczynÄ… sÄ… zakażenia spowodowane przez wirusy z grupy pikornawirusów – rynowirusy. Znanych jest ok. 100 ich typów serologicz­nych. Przebycie zakażenia jednym z nich nie chroni przed zakażenia­mi innymi i dlatego możliwe sÄ… wielokrotnie powtarzajÄ…ce siÄ™ zakaże­nia w ciÄ…gu roku. Nasilenie iloÅ›ci zachorowaÅ„ obserwuje siÄ™ jesieniÄ… i zimÄ…. Bakterie rzadko sÄ… pierwotnÄ… przyczynÄ… zakażenia, nato­miast czÄ™sto powodujÄ… zakażenia wtórne (nadkażenia) — po zakażeniu wirusowym.

Zapalenie nosa i gardła objawia się wysychaniem.błon śluzo­wych, kichaniem, bólem gardła, głowy, często kaszlem i ogólnym złym samopoczuciem. Często występuje również zapalenie spojówek. Przeważnie choroba przebiega tylko ze stanami podgorączkowymi. Śluzówka gardła jest żywoczerwona, drożność nosa upośledzona, w no­sie pojawia się wydzielina surowicza lub surowiczo-śluzowa. Często, szczególnie u dzieci starszych, występuje opryszczka na wargach. Ob­jawy nasilają się z reguły w pomieszczeniach zbyt ogrzanych i su­chych. Częstym powikłaniem ostrego zapalenia nosogardła u nie­mowląt jest zapalenie ucha środkowego, a u dzieci starszych zapalenie zatok przynosowych.

Leczenie polega na stosowaniu niewielkich dawek salicylanów, preparatów wapniowych, witaminy C. Konieczne jest odpowiednie na­wilżenie powietrza w pomieszczeniu, gdzie przebywa chore dziecko. W przypadkach przewlekania się choroby czasami stosowany jest anty­biotyk. Przy podejrzeniu powikłań ze strony ucha środkowego ko­nieczne jest badanie laryngologiczne.

Zapobieganie polega na chronieniu dziecka przed stycznością z chorymi na zakażenia wirusowe, zwłaszcza w okresach nasilonych zachorowań, oraz nieprzegrzewaniu dziecka i pomieszczeń, w których ono przebywa.

Ostre zapalenie zatok przynosowych może towarzyszyć każdemu zakażeniu nosa i gardła. Jeżeli nie dołączy się wtórne zakażenie (nad- każenie) bakteryjne, choroba mija w ciągu kilku dni, podobnie jak nieżyt nosa.

Objawem zapalenia zatok jest uczucie pełności w okolicy zatok szczękowych, ból głowy, zwłaszcza w okolicy czołowej, obrzęk w okoli­cy oczu, trudności w oczyszczaniu nosa z powodu obrzęku błony śluzo­wej. Często u dzieci starszych występuje uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła.

Leczenie jest na ogół objawowe, podobnie jak w nieżycie nosa. Stosowane są salicylany, witaminy, preparaty wapniowe, leki przeciw- alergiczne, leżenie w łóżku przez kilka dni. W przypadku przewlekania się zmian i pojawienia się wydzieliny ropnej konieczne może być le­czenie antybiotykami, a często punkcja zatok wykonana przez laryn­gologa.

Ostre zapalenie krtani jest najczęściej spowodowane przez wirusy, rzadziej przez bakterie (np. przez Haemophilus influenzae). U maÅ‚ego dziecka każdy, nawet niewielki stan zapalny w obrÄ™bie krtani prowa­dzi do zwężenia jej Å›wiatÅ‚a, czÄ™sto z obrzÄ™kiem strun gÅ‚osowych, co objawia siÄ™ chrypkÄ… lub nawet peÅ‚nym bezgÅ‚osem. Charakterystycz­nym objawem zapalenia (lub niezapalnego obrzÄ™ku krtani,, np. aler­gicznego) jest suchy, „szczekajÄ…cy” kaszel, a w miarÄ™ nasilania siÄ™ ob­jawów duszność krtaniowa, ze znacznym wydÅ‚użeniem wde­chu i wyraźnie sÅ‚yszalnym Å›wistem krtaniowym w czasie wciÄ…gania powietrza. Wyraźne zwężenie krtani, tzw. podgÅ‚oÅ›niowe, może prowadzić do wystÄ…pienia niepokoju, sinicy, zaburzeÅ„ Å›wiado­moÅ›ci, a nawet zgonu dziecka. Czynnikami usposabiajÄ…cymi do podgÅ‚oÅ›niowego zapalenia krtani u dziecka sÄ… krzywica i alergia.

Dziecko z objawami krtaniowymi powinno być natychmiast obej­rzane przez lekarza. W leczeniu stosuje się glikokortykosteroi­dy, czasami antybiotyki, a w przypadkach cięższych konieczne jest umieszczenie dziecka w szpitalu, gdyż mogą być konieczne zabiegi udrażniające krtań, tzw. intubacja.

Włóknikowe zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli spowodowane jest zakażeniem wirusowym. Najczęściej chorują dzieci między 2-5 r. życia. Choroba występuje głównie w okresie jesienno-zimowym.

Przebieg choroby może być łagodny, z niewielkimi stanami pod­gorączkowymi, chrypką i suchym kaszlem stopniowo przechodzącym w kaszel wilgotny z dusznością krtaniową o różnym nasileniu. W nie­których jednak przypadkach objawy chorobowe mogą się gwałtownie nasilać w ciągu kilku godzin i rozwija się postać złośliwa o dra­matycznym przebiegu z wysoką gorączką, olbrzymią dusznością i obja­wami niedrożności krtani i tchawicy. Konieczne jest wtedy natych­miastowe umieszczenie dziecka w szpitalu, nawet na oddziale inten­sywnej opieki medycznej, gdyż istnieje zagrożenie życia. Niezbędne jest wprowadzenie rurki udrożniającej krtań i kontrolowany sztuczny oddech, a czasami tracheostomia, czyli nacięcie przedniej ściany tcha­wicy przez powłoki i wprowadzenie odpowiedniej rurki do tchawicy z ominięciem okolicy krtani.

W leczeniu stosowane są antybiotyki (łatwo o nadkażenia bakteryjne), glikokortykosteroidy, inhalacje, leki ułatwiające od­krztuszanie.